Bij mediation bemiddelt een onafhankelijke derde tussen de partijen, die op inhoudsniveau eigen baas blijven in het conflict. De mediator helpt de partijen om een voor alle partijen aanvaardbare oplossing te vinden, door de (veelal verstoorde) communicatie tussen de partijen weer op gang te brengen en hen andere invalshoeken te bieden bij het zoeken naar die oplossing. De partijen zijn ten principale zelf verantwoordelijk voor het eindresultaat.
Het bemiddelingsproces bestaat er gewoonlijk uit dat de bemiddelaar soms afwisselend met beide partijen praat (de "caucus"), of, en dat komt het meest frequent voor, als gespreksleider optreedt bij een "plenair" gesprek tussen de partijen.
De bemiddelaar zal
Mediation kan snel tot een resultaat leiden. Volgens het Nederlands Mediation Instituut (NMI) is circa 25% van de mediations binnen vijf uur gesprekstijd afgerond, en circa 35% tussen de vijf en tien uur. Mediation leidt niet altijd tot een oplossing die voor alle partijen aanvaardbaar is. De gang naar een arbiter of rechter kan dan alsnog gemaakt worden.