Emfyseem is in de geneeskunde een toestand waarin de longen sterker uitgerekt zijn dan normaal terwijl de interne microstructuur ervan, in de vorm van de longblaasjes en de fijne tussenschotjes daartussen, deels verloren is gegaan zonder dat er duidelijke longfibrose is opgetreden.

De interalveolaire septumruptuur leidt tot significante vervormingen van de longarchitectuur die belangrijke functionele gevolgen heeft

Een tweedimensionaal model voor het begrijpen van de zuivere mechanische gevolgen van septumruptuur. Een elastische net opgezwollen op eindige oppervlak kan bieden In rood is de extra ruimte van de nieuwe holte na septum breuk te wijten aan de longen elastische terugslag re-regeling, per se op kosten van de ruimte van het omringende gezonde mazen (alveoli)

De belangrijkste mechanische consequentie van septumbreuk is dat de resulterende holte groter is dan de som van de twee alveolaire ruimtes. Als gevolg van het ontbreken van mechanische ondersteuning van de gebroken septa wordt de elastische terugslag van de longen vergroot door deze nieuwe ruimte, noodzakelijkerwijs op kosten van het omringende gezonde parenchym.
Hierdoor is:

Dit heeft gevolgen voor de patiënt, die sneller kortademig wordt en een grote, tonvormige borstkas ontwikkelt die permanent in de inademingsstand staat. In het eindstadium van de ziekte is de patiënt permanent benauwd, zelfs in rust.

Roken is zonder enige twijfel de belangrijkste oorzaak van emfyseem, maar ook een langdurig roken van crack en slecht behandelde astma kan uiteindelijk tot deze toestand leiden, evenals een aantal andere afwijkingen zoals genetische defecten in een aantal enzymen, zoals alfa 1-antitrypsine. Ook bepaalde beroepen kunnen een beïnvloedende factor zijn, zoals glasblazer, trompetspelers en kappers (haarproducten).

'Zuiver' emfyseem is zeldzaam; er komt vaak nog een chronische bronchitis en/of astma bij. Deze combinaties worden wel onder het spectrum van COPD (chronic obstructive pulmonary disease) ondergebracht, en in het verleden in Nederland ook wel CARA genoemd (chronische aspecifieke respiratoire aandoeningen). De term CARA wordt niet meer officieel gebruikt.

Emfyseem is onomkeerbaar en neigt tot verergering, zeker als de patiënt niet stopt met roken. Genezing is niet mogelijk. Behandeling (met luchtwegverwijders, antibiotica bij infectie, onderdrukking van de ontstekingsreacties van de luchtwegen, en uiteindelijk met permanente zuurstoftoediening) is maar beperkt effectief. Emfyseem is een van de belangrijke, meestal vermijdbare, oorzaken van invaliditeit, met name bij mensen boven de 45 jaar.