Inhoud
De pest is een ziekte die in de periode van de 14e tot en met de 19e eeuw in Europa veelvuldig, bij vlagen epidemisch en zelfs pandemisch, voorkwam. De pest heeft enorme aantallen slachtoffers gemaakt. Men schat dat door de pest in de periode tussen 1347-1351 circa 25 miljoen mensen de dood vonden (een derde deel van alle Europeanen).
De pest is het bekendste voorbeeld van een zoönose, een ziekte die van dieren op mensen wordt overgedragen.
De builenpest komt tegenwoordig nog maar zeer zelden voor bij de mens. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO sterven jaarlijks zo'n 200 mensen aan de ziekte. Dit gebeurt vrijwel uitsluitend in Afrika. In Nederland is de ziekte al tientallen jaren niet meer voorgekomen.
De builenpest is de meest voorkomende vorm van de pest. De builenpest is de meest voorkomende vorm van pest en wordt veroorzaakt door de een bacterie (Yersinia pestis) die wordt overgebracht door de rattenvlo. Deze vorm gaat gepaard met hoge koorts en allerlei pijnlijke, etterige ontstekingen in organen en lymfeklieren (de builen), terwijl er ook kleine bloedingen onder de huid te zien zijn. De incubatietijd is 1-7 dagen. Iemand die besmet is moet snel antibiotica krijgen. Zonder behandeling is de ziekte vrijwel altijd dodelijk. Als een reiziger uit een land terugkeert waar mogelijk pestepdemieën heersen en na thuiskomst ziek wordt moet hij/zij zich snel bij huisarts of GGD melden. Behandeling is in het begin nog goed mogelijk. Een patiënt met longpest moet geïsoleerd verpleegd worden.
Isolatie is niet nodig bij builenpest of de lichtere pestsoort, de pestis minor.
Oorzaken
De pest wordt veroorzaakt door een bacterie, de Yersinia pestis (genoemd naar de Frans-Zwitserse arts Alexandre Yersin die de bacterie in 1894 kon identificeren tijdens een epidemie in Hong Kong).
De ziekte kan op verschillende manieren worden overgedragen, door de beet van insecten, meestal zijn dit vlooien, die met de bacterie besmet zijn of door minuscule druppels die in de lucht zweven ten gevolge van hoesten of niezen van een besmette persoon. Deze laatste infectiemethode is vooral van toepassing bij longpest.
Symptomen
De eerste symptomen treden doorgaans twee tot vijf dagen na besmetting op. Builenpest gaat gepaard met zeer pijnlijke lymfeklierzwellingen, met name in de oksels, hals en liezen, (zogenaamde "buba's") die kunnen overgaan tot verettering. Het zijn die buba's die kenmerkend zijn voor de pest. De zwellingen kunnen tot het formaat van een citroen uitgroeien.
Bij builenpest ontstaat meestal het eerst op de plaats van de beet een buil. Deze ontstaat gewoonlijk zo'n twee tot vijf dagen na de besmetting en wordt steeds groter en de symptomen breiden zich steeds meer uit.
Andere symptomen zijn:
- gangreen (afsterven) van de tenen, vingers, lippen en het puntje van de neus;
- algehele malaise;
- hoge koorts;
- zware vermoeidheid;
- delerium;
- koude rillingen;
- spiersamentrekkingen;
- overgeven van bloed;
- pijnlijke ledematen.
Behandeling
Wanneer de diagnose wordt gesteld moet direct gestart worden met een antibioticabehandeling. Vaak worden patiënten ook beademend en wordt via een infuus vocht toegediend.
Behandeling van de builenpest wordt vaak bemoeilijkt omdat weinig artsen de symptomen tegenwoordig nog herkennen. Vaak worden deze verward met bijvoorbeeld kattenkrabziekte, AIDS of ebola.
Toch is behandeling van essentieel belang. Als de ziekte snel behandeld wordt is de overlevingskans circa 85%. Wel bestaat de kans dat ledematen moeten worden geamputeerd als gevolg van het afsterven van weefsel. Als de ziekte onbehandeld blijft dan overlijdt circa 60% binnen vier dagen.
