Inhoud

Gordelroos of herpes zoster, ook, is een ziekte waarbij de getroffene op waterpokken gelijkende, gegroepeerde blaasjes op een rode ondergrond krijgt op een vrij scherp begrensd deel van de huid, overeenkomend met een dermatoom, dat is een deel van de huid dat door 1 segmentale zenuw vanuit het ruggenmerg wordt geïnnerveerd. Net als bij waterpokken kunnen de plekken na openkrabben ernstige littekens veroorzaken.

Op de romp hebben dergelijke dermatomen de vorm van een gordel of band, vandaar de naam gordelroos.

Verloop

De ziekte begint vaak met pijn en tintelingen op het aangedane huidgebied, de pijn lijkt in aanvang op lichte elektrische schokjes en verandert na verloop van tijd in pijn gelijkend op spierpijn. Op dat moment is aan de huid nog niets te zien. Na enkele dagen wordt de huid rood en komen de met vocht gevulde blaasjes op die wat lijken op kleine blaren. Altijd is maar één kant van het lichaam aangedaan. De blaasjes gaan na verloop van tijd over in korstjes die soms kunnen pussen.

Na ongeveer 2 tot 3 weken verdwijnen de blaasjes en korstjes. Vooral bij oudere mensen blijft er soms nog lang pijn in het getroffen huidgebied bestaan, die soms zeer heftig kan zijn, de zgn. postherpetische neuralgie. Bij optreden in het gelaat (nervus facialis) zijn soms ook andere zenuwtakken aangedaan, waardoor het gehoor kan verminderen of een gedeeltelijke verlamming van de gelaatsspieren kan optreden. Dit wordt wel het Syndroom van Ramsay Hunt genoemd. Gordelroos op het lichaam is op zich niet gevaarlijk, maar wel erg pijnlijk. Gordelroos in het gezicht kan het gezichtvermogen aantasten en moet altijd behandeld worden.

Oorzaak

De gelijkenis met waterpokken is niet toevallig, de verwekker is hetzelfde virus als het waterpokkenvirus: het varicella-zostervirus. Heeft men eenmaal waterpokken doorgemaakt, dan raakt men het virus nooit meer helemaal kwijt; het blijft zich schuilhouden in bepaalde zenuwcellen (het spinale ganglion dat buiten het ruggenmerg ligt) van waaruit tientallen jaren later gordelroos kan opflakkeren. Dit gebeurt vaker als het immuniteitssysteem wat minder is.

Mensen die nog geen waterpokken hebben doorgemaakt, kunnen door een lijder aan gordelroos besmet worden met het virus. Bij mensen met een verminderde weerstand die in contact komen met kinderen met een waterpokken infectie kan het virus ineens weer actief worden. Dit heeft dan een gordelroos infectie tot gevolg.

Behandeling

Behandeling is mogelijk maar werkt het beste als ermee gestart wordt voor de blaasjes verschijnen; daarna heeft het weinig effect meer. Omdat gordelroos door een virus veroorzaakt wordt, bestaat de behandeling uit antivirale middelen, aangevuld met pijnstillers en ontstekingsremmende middelen (corticosteroïden). Met name bij oudere mensen wordt toch wel naar vroege behandeling gestreefd omdat de postherpetische neuralgie dan vaak belangrijk milder is en meer kans heeft in het geheel niet op te treden. Voor de behandeling van postherpetische neuralgie wordt tegenwoordig vaak het antidepressivum amitriptyline voorgeschreven en het anti-epilepticum gabapentine. Het uitschakelen van de aangetaste zenuw door een anesthesist is minder gebruikelijk.

Wanneer de gordelroos zich situeert nabij het oog is bijzondere voorzichtigheid geboden: door het virus kan ook het oog aangedaan raken. Blindheid behoort tot de mogelijke risico's. Als het oog zelf geïnfecteerd is moet er behandeld worden, meestal met oogdruppels en oogzalf, eventueel met tabletten of een infuus.