Inhoud

COPD is een afkorting van de Engelse term 'Chronic Obstructive Pulmonary Disease', dit betekent chronisch obstructieve longziekte (er is dus een aanhoudende obstructie in de longen). Het is een verzamelnaam voor de longaandoeningen chronische bronchitis en longemfyseem. Vroeger vielen deze aandoeningen samen met astma onder de verzamelnaam CARA, maar deze term wordt officieel niet meer gebruikt.

Epidemiologie

Op 1 januari 2011 hadden 361.800 mensen COPD (chronische bronchitis en emfyseem): 189.700 mannen en 172.100 vrouwen. COPD komt voornamelijk voor bij mensen van 55 jaar en ouder en de prevalentie neemt toe met de leeftijd. In 2011 kwamen er 32.500 patiënten met COPD bij (incidentie): 17.200 mannen en 15.200 vrouwen. De incidentie is het hoogst op 80-85-jarige leeftijd en daalt daarna weer.

In 2011 overleden 6.353 personen met COPD als primaire doodsoorzaak. Internationaal gezien is de sterfte aan COPD in Nederland relatief hoog.
(Bron: Nationaal Kompas Volksgezondheid)

Oorzaken

Bij chronische bronchitis zijn de oorzaken vaak ontstekingsprocessen in de kleine luchtwegen, de bronchioli. De bronchusklieren zijn vergroot waardoor overmatig veel slijm wordt geproduceerd. Die ontstaat door littekenvorming in de wand, het gladde spierweefsel, van de bronchiën. Hierdoor zwellen de slijmvliezen op waardoor een gedeeltelijke obstructie van de luchtwegen ontstaat.

Bij emfyseem is de wand van de longblaasjes beschadigd. De longblaasjes zijn in trosjes met de kleine luchtwegen (bronchioli) verbonden en hebben een stugge structuur die de luchtwegen open houden. Verliezen de bronchiolen echter hun stevigheid door de beschadigingen, dan zakken deze tijdens de uitademing in elkaar. De luchtblaasjes van de longen (alveoli) worden steeds verder uitgerekt waardoor een structureel blijvende schade ontstaat.

De belangrijkste risicofactor voor COPD is het roken van tabak. In ongeveer 80% van de gevallen wordt COPD veroorzaakt door roken. Hoe dit proces precies verloopt, is nog niet bekend. Het is niet voorspelbaar wie COPD krijgt. Hoe meer en hoe langer men gerookt heeft, hoe groter de kans op COPD. De meeste COPD-patiënten zijn ouder dan 40 jaar.

Naast roken zijn er nog andere mogelijke oorzaken van COPD. Bij ongeveer 15% van de mensen met COPD speelt langdurige blootstelling aan kleine stofdeeltjes tijdens het werk een rol (onder andere door meeroken en fijnstof). Ook kan een aangeboren enzymgebrek de oorzaak zijn van COPD.

Symptomen en diagnose

In de beginfase van COPD is er vooral sprake van een toename van slijmvorming en hoesten. Wanneer de ziekte voortschrijdt, raakt de structuur van de longen beschadigd en neemt de inhoud van de longen af. Bij ernstig COPD kan hierdoor, en door een afname van de kracht van ademspieren, de longfunctie met meer dan de helft verminderen. Een belangrijke klacht daarbij is kortademigheid: in eerste instantie alleen bij inspanning en in een ernstiger stadium continu.

Symptomen
Bij COPD heeft men vooral last van chronische benauwdheid/kortademigheid, chronisch (continu) hoesten, het welbekende rokerskuchje, en overmatige slijmproductie. Bij sommige patiënten verloopt de ziekte mild, bij anderen kan er sprake zijn van een snel verergerend beeld. Soms wordt de patiënt zo benauwd, dat de dagelijkse bezigheden als aankleden en een stukje lopen bijna onmogelijk worden. De ziekte kan daardoor ernstig invaliderend zijn.

Diagnose
De diagnose COPD kan gesteld worden door het doen van een longfunctietest; een zogenaamde spirometrie.

Behandeling

COPD is een chronische aandoening en kan niet genezen worden. De behandeling richt zich dus op het verminderen van klachten en het voorkomen van verslechtering.

De beste behandeling is stoppen met roken. Zolang patiënten blijven roken zal de ziekte verergeren. Door te stoppen met roken kan achteruitgang van de longfunctie geremd worden, of soms zelfs verbeteren. Ook indien men vele jaren heeft gerookt.

Daarnaast kunnen de symptomen worden verlicht: slijmoplossers om het ophoesten van slijm te vergemakkelijken, luchtwegverwijders die de luchtwegen wat wijder maken, antibiotica om infecties te bestrijden en corticosteroïden om ontstekingen te voorkomen. Ook het onder begeleiding sporten kan een belangrijk onderdeel zijn van de behandeling van COPD, om de conditie van de longen zo lang mogelijk op peil te houden. Er zijn daardoor in Nederland steeds meer fitnesscentra die dergelijke faciliteiten bieden aan COPD-patiënten.

Het belang van bewegingstherapie en andere leefstijlinterventies, zoals begeleiding bij het stoppen met roken en voedingstherapie wordt steeds meer ingezien. Begeleiding bij het stoppen met roken is de meest werkzame behandeling van COPD en kan het voortschrijden van de ziekte doorbreken. Bewegingstherapie, en bij ernstig COPD ook training van ademspieren (ademspiertraining ofwel Inspiratory Muscle Training), zijn belangrijk voor behouden of verbeteren van de conditie. Voedingstherapie, in combinatie met bewegingstherapie, helpt de neerwaartse spiraal van energietekort en ondervoeding te doorbreken.