Inhoud

Lactose-intolerantie is het niet goed verdragen van lactose. Lactose is een suiker dat in melk en in melkproducten voorkomt en wordt daarom ook wel melksuiker genoemd. Om lactose te kunnen verteren hebben we het enzym lactase nodig. Lactase wordt in de dunne darmwand aangemaakt. Als er geen of niet voldoende lactase wordt aangemaakt, kan lactose in onze voeding niet goed verteerd worden. Lactose komt dan onverteerd in de dikke darm terecht. De bacteriën in de dikke darm, de darmflora, gaan lactose ´vergisten´. Hierdoor kunnen klachten ontstaan. We spreken dan van lactose-intolerantie.

Allergie of intolerantie?
Een intolerantie betekent dat een bepaalde stof niet goed verdragen wordt, in dit geval lactose. Een voedselintolerantie mag niet verward worden met een voedselallergie. Een allergie is een abnormale reactie van het afweersysteem op bepaalde stoffen (allergenen). Deze allergenen moeten helemaal vermeden worden omdat zelfs zeer kleine hoeveelheden al heftige reacties kunnen veroorzaken. Bij een intolerantie is het afweersysteem niet betrokken. Veel mensen met een lactose-intolerantie kunnen wel kleine hoeveelheden lactose verdragen.

Een voedselintolerantie wordt ook wel een niet-allergische voedselovergevoeligheid genoemd. Een voedselallergie is een allergische voedselovergevoeligheid.

Mogelijke oorzaken

Het tekort aan lactase is dus de oorzaak van de klachten. Dit wordt ook wel lactase-deficiëntie of lactase-tekort genoemd. Door het tekort aan lactase kan lactose niet opgenomen worden door ons lichaam. Dit wordt lactosemalabsorptie genoemd. Niet iedereen heeft last van klachten door de verminderde opname van lactose.

Lactose-intolerantie kan al bij de geboorte aanwezig zijn, maar de intolerantie kan ook ontstaan op kinderleeftijd of bij volwassenen.
We kunnen drie vormen van lactose-intolerantie onderscheiden met ieder een eigen oorzaak:

Primaire lactose-intolerantie
Deze vorm van lactose-intolerantie wordt 'primaire lactose-intolerantie' genoemd en is de meest voorkomende vorm van lactose-intolerantie. De oorzaak is een onvoldoende productie van het enzym lactase. Lactose komt in kleine hoeveelheden voor in moedermelk. Bijna alle zuigelingen maken voldoende van het enzym lactase aan om lactose uit de moedermelk goed te kunnen verteren. Na het derde levensjaar neemt bij veel Afrikanen, Aziaten, Zuid-Amerikanen en Zuid-Europeanen de productie van lactase af. In deze landen komt lactose-intolerantie veel vaker voor. West-Europeanen en Noord-Amerikanen blijven over het algemeen voldoende lactase aanmaken.

Secundaire lactose-intolerantie
Een secundaire lactose-intolerantie kan ontstaan wanneer de darmwand beschadigd is. Bijvoorbeeld bij een (chronische) darmontsteking, een darminfectie, na een darmoperatie of na bestraling van de darm. De darmwand is in dat geval niet meer in staat om voldoende lactase aan te maken. Deze vorm van lactose-intolerantie kan tijdelijk van aard zijn. Wanneer de darm herstelt, wordt er weer voldoende lactase aangemaakt.

Aangeboren (congenitale) lactose-intolerantie
Dit is een zeldzame, erfelijke vorm van lactose-intolerantie. Mensen met deze vorm van lactose-intolerantie maken vanaf de geboorte geen of zeer weinig lactase aan. Zij verdragen ook geen moedermelk. Deze vorm van lactose-intolerantie blijft levenslang bestaan.

Klachten en symptomen

Het niet goed verteren van lactose geeft niet bij iedereen klachten. Het ontstaan van klachten hangt af van verschillende factoren zoals het voedingspatroon en de samenstelling van de darmflora (alle bacteriën die samenleven in de dikke darm). Ook de gevoeligheid van de dikke darm kan een rol spelen. Mensen die last hebben van het prikkelbare darm syndroom (PDS) hebben vaker klachten als gevolg van lactose-intolerantie dan andere mensen. PDS is echter niet de oorzaak van lactose-intolerantie.

Wanneer het enzym lactase de lactose uit onze voeding niet afbreekt, komt het onveranderd in de dikke darm aan. In de dikke darm leven veel bacteriën. Deze bacteriën gaan het lactose bewerken en afbreken. Hierbij komen gassen en bepaalde vetzuren vrij. Daarnaast trekt lactose in de dikke darm vocht aan. Hierdoor kunnen de volgende klachten ontstaan:

Diagnose

Vaak zijn er duidelijke vermoedens omdat klachten alleen ontstaan na het eten of drinken van (grote hoeveelheden) melkproducten. Er zijn verschillende onderzoeken mogelijk om de diagnose te stellen.

Waterstof-ademtest
Bij dit onderzoek wordt waterstof (H2) in de uitgeademde lucht gemeten voorafgaand en na het drinken van een suikeroplossing met lactose. Waterstofgas wordt door darmbacteriën geproduceerd tijdens de afbraak van suikers zoals lactose. Dit waterstofgas wordt opgenomen door het bloed, passeert vervolgens de longen en wordt dan uitgeademd. Door op verschillende tijden na het drinken van de suikeroplossing de hoeveelheid waterstofgas in de uitgeademde lucht te bepalen, kan de arts bepalen of er sprake is van een lactose-intolerantie. De waterstof-ademtest wordt in verschillende ziekenhuizen gedaan.

Lactose Tolerantie Test (LTT)
Bij dit onderzoek krijgt u een bepaalde hoeveelheid lactose toegediend. Normaalgesproken wordt lactose afgebroken door het enzym lactase. Vervolgens kunnen de suikerdeeltjes opgenomen worden in het bloed. Het bloedsuikergehalte zal hierdoor stijgen. Bij een lactose-intolerantie is niet voldoende lactase aanwezig om het lactose te verteren. De suikerdeeltjes komen niet in het bloed terecht. Men kan dit meten door op verschillende momenten bloed af te nemen en het bloedsuikergehalte te bepalen. Wanneer het bloedsuikergehalte niet stijgt, kan dit passen bij een lactose-intolerantie.

Eliminatie-provocatie test
Wanneer er klachten zijn die wijzen op een lactose-intolerantie, kan een diëtist of specialist de eliminatie-provocatie test doen. U gebruikt dan eerst een periode lactosevrije voeding. Dit is de eliminatie ofwel het weglaten. Als de klachten verminderen of verdwijnen wijst dit in de richting van lactose-intolerantie. Na enige tijd krijgt u een hoeveelheid lactose bij uw voeding. Dit is de provocatie ofwel het uitlokken van klachten. Wanneer de klachten terugkomen, kan de diagnose 'lactose-intolerantie' gesteld worden.

Behandeling

De behandeling van lactose-intolerantie bestaat uit het weglaten van lactose uit uw voeding. Meestal is het niet nodig om helemaal lactosevrij te eten. Kleine hoeveelheden lactose geven meestal geen klachten en zijn dan ook niet schadelijk.

Lactose (melksuiker) zit met name in:

In zure melkproducten zoals gewone yoghurt, kwark en karnemelk zit veel minder lactose. Ook Nederlandse (harde) kaas bevat nauwelijks lactose. Deze producten worden door de meeste mensen met lactose-intolerantie goed verdragen.

Lactose kan ook voorkomen in andere producten dan zuivel. Fabrikanten gebruiken melkpoeders of melkbestanddelen ook in bijvoorbeeld chocolade, koek, soep, worst, sausjes en snoep. Daarnaast kan lactose toegevoegd zijn aan medicijnen en voedingssupplementen of vitaminepillen. Het gaat hier om zeer kleine hoeveelheden die voor mensen met primaire of secundaire lactose-intolerantie niet of nauwelijks klachten zullen geven. Bij mensen met aangeboren, erfelijke lactose-intolerantie kunnen deze zeer kleine hoeveelheden lactose echter wel problemen veroorzaken.

Enzympreparaten
Met behulp van een enzympreparaat kunt u lactose-arme melk maken van gewone melk. Dit enzympreparaat bevat het enzym lactase waarmee lactose afgebroken wordt. Daarnaast zijn er tabletten die het enzym lactase bevatten. Deze tabletten kunt u innemen als u een keer melk(producten) wilt gebruiken. Beide enzympreparaten zijn vrij verkrijgbaar bij de apotheek.