zorgaanbieders
Zorgaanbieders
Zoek en vind uw zorgaanbieder bij u in de buurt of in een bepaalde regio
Informatie over Galbulten

Inhoud

Urticaria (urtica = brandnetel) is de medische naam voor netelroos of galbulten. Het is een zich in korte tijd ontwikkelende, vaak heftig jeukende uitslag van de huid, die begint met rode vlekjes en daarna in verdikte bleke plekken kan overgaan. De huidafwijkingen kunnen al of niet samenvloeien tot grotere vlakke plakkaten. In feite betreft het een vochtophoping in de bovenste laag van de huid doordat de kleine haarvaatjes in de huid zich verwijden (de rode fase) waarna door lekkage het vocht in de weefsels terecht komt (bleke fase).

Eén zo'n plek noemen we een urtica of kwaddel; het ziektebeeld in zijn geheel heet urticaria. Deze reactie is in het algemeen wel vervelend, maar meestal niet van ernstige aard, omdat het proces zich vrijwel steeds na enkele uren weer herstelt. De aanvankelijk jeukende plekken trekken dan geleidelijk weg.

Urticaria is een vaak voorkomende huidreactie. Een kwart van de bevolking zal in de loop van zijn/haar leven hiermee worden geconfronteerd. De oorzaken lopen uiteen en de aandoening komt op alle leeftijden voor, zowel bij mannen als bij vrouwen.

Verschijnselen

Urticaria is een zich in korte tijd ontwikkelende, vaak heftige jeukende uitslag van de huid, die begint met rode vlekken en daarna in verdikte, bleke plekken kan overgaan. De verschillende plekjes kunnen al of niet samenvloeien tot grotere vlakke plakkaten. Typerend is ook dat ze binnen enkele uren kunnen verdwijnen en ergens anders weer verschijnen. Netelroos is niet besmettelijk.

In feite betreft het een vochtophoping (oedeem) in de bovenste laag van de huid doordat de kleine haarvaten in de huid zich verwijden (rode fase) en waarbij tussen de cellen die de haarvaatjes bekleden openingen ontstaan, waarna door lekkage het vocht in de weefsels terecht komt (bleke fase). Zo'n plek noemen we een urtica, bladder of kwaddel. Deze kwaddels hebben geen voorkeursplaatsen, ze komen zowel op armen en benen voor als op de romp en het gelaat. Hoewel de plekken soms met blaren worden verward, is er een duidelijk verschil: er is geen sprake van met vrij vocht gevulde blazen. Soms gaat urticaria gepaard met zwelling van oogleden, tong of mondslijmvlies. Dit wordt angio-oedeem genoemd. Angio-oedeem is eigenlijk hetzelfde als netelroos, maar de vochtophoping vindt wat dieper in de huid plaats, in weefsels die makkelijker uitzetten. Verder kan het langer duren voor de zwelling verdwenen is (tot enkele dagen).

De urticariële reactie is in het algemeen wel erg vervelend, maar meestal niet van ernstige aard, omdat het proces zich volledig herstelt, meestal binnen enkele uren. De aanvankelijk jeukende plekken trekken dan geleidelijk weg. Bestaan de klachten langer dan 6 weken, dan spreekt men van chronische urticaria.

Oorzaak

Urticaria zijn vrijwel altijd allergisch van aard. Bij het ontstaan van urticaria speelt histamine een belangrijke rol. Histamine verwijdt namelijk de bloedvaten en veroorzaakt jeuk. Bij een brandnetelsteek ontstaat een urtica, omdat de netelcellen van de brandnetel histamine bevatten (de Latijnse naam voor brandnetel is overigens ook urtica). Ook bevat de conifeer veel van deze stoffen.

Behalve histamine spelen ook andere lichaamseigen stoffen een rol bij het ontstaan van netelroos. Dergelijke (boodschapper)stoffen liggen net als histamine klaar in bepaalde "opslagplaatsen" (granules) in mestcellen waaruit ze, onder invloed van prikkels kunnen worden vrijgemaakt. De belangrijkste prikkel is het binden van een molecuul van de stof waarvoor een allergie bestaat aan de celmembraan van de mestcel. Die stof kan afkomstig zijn van een medicijn of voedingsmiddel, maar ook in het lichaam vrijkomen onder invloed van psychische factoren, een infectie, het leveren van overmatige lichamelijke inspanning of de inwerking van zonlicht op de huid. Veelal is de aard van de prikkel niet bekend en lukt het ook niet om deze op te sporen. Ook kunnen meerdere prikkels tegelijkertijd aanwezig zijn. Normaal brengen bovengenoemde fysische prikkels geen reactie teweeg. Verloopt dit proces minder goed, dan kan urticaria ontstaan. De meeste urticaria zijn echter een rechtstreeks gevolg van blootstelling aan een stof waarvoor een type 1 allergie bestaat (via specifiek IgE tegen die stof).

Tot op heden worden de prikkels in de volgende groepen onderverdeeld:

  • allergie voor) geneesmiddelen (zoals pijnstillers en antibiotica)
  • acute of chronische infecties (vooral veroorzaakt door bacteriën)
  • fysische prikkels (koude, warmte, zonlicht, lichamelijke inspanning...)
  • voedseltoevoegingen (kleurstoffen e.d)
  • allergie voor voedingsmiddelen (vooral schaaldieren en bij kleine kinderen melk, ei en soja)
  • allergie voor ingeademde producten (zoals oplosmiddelen en dierlijke huidschilfers)
  • insectensteken en -beten (van bijen, vlooien, muggen etc. Bij vlooien en muggen is het een allergische reactie op eiwitten in het speeksel van deze dieren, bij wespen- en bijensteken bevat het gif zelf o.a. weer histamine)
  • interne ziekten (zoals hormonale stoornissen en stofwisselingsziekten)
  • contact op de huid met bepaalde stoffen

In bepaalde families komt urticaria vaker voor dan normaal. Dit is bijvoorbeeld het geval bij bepaalde urticaria-typen, zoals de zogenoemde koude-urticaria en zonlicht-urticaria. Ook het syndroom van Schnitzler en syndroom van Muckle-Wells worden als zeldzame, aparte urticaria-syndromen onderscheiden.

Behandeling

Veelal zijn geneesmiddelen, die de werking van de regelstof histamine blokkeren effectief werkzaam. Deze geneesmiddelen worden antihistaminica genoemd. In het verleden hadden zij bij een deel van de gebruikers een vervelende bijwerking, namelijk dat men er suf of slaperig van werd. Tegenwoordig zijn er antihistaminica, die dit effect niet meer hebben.

Bij kinderen kan een dergelijk middel in de vorm van een drankje worden gegeven; ouderen krijgen meestal capsules of tabletten. Indien het de verwachting is, dat de huidreactie met enkele dagen zal aflopen, kan ook goed gebruik gemaakt worden van jeukstillende lotion of een schudsel.

De chronische uitingsvormen van urticaria vereisen soms een langdurig gebruik van antihistaminica of een combinatie met andere geneesmiddelen.